PRZECIĄŻENIE
SENSORYCZNE
Czym konkretnie jest przeciążenie sensoryczne, przebodźcowanie ?
Przeciążenie sensoryczne występuje, gdy jeden lub więcej zmysłów – takich jak dotyk, smak, węch, wzrok i słuch – jest pobudzony zbyt intensywnie. Oznacza to, że mózg otrzymuje więcej informacji niż jest w stanie przetworzyć. W wyniku tego nadmiernego pobudzenia mózg ma trudności z filtrowaniem ważnych informacji, a także z przetwarzaniem wszystkich otrzymywanych bodźców.
Co jest przyczyną przeciążenia sensorycznego?
Ludzki mózg jest niesamowitym i złożonym narządem, który normalnie jest w stanie przetworzyć różne informacje otrzymywane z ciała i otoczenia i przekazać odpowiednią reakcję. Jednak w sytuacjach, gdy jest nadmierna ilość informacji sensorycznych do przetworzenia, mózg może mieć z tym problemy. Różne czynniki mogą wpływać na przeciążenie sensoryczne w różny sposób i zależeć od osoby. Niektóre z najczęstszych przyczyn to:
Zmysł słuchu
U niektórych osób przeciążenie sensoryczne występuje, gdy są narażone na wiele różnych dźwięków, zwłaszcza na głośne. Może to zdarzyć się na koncercie, w klubie nocnym lub podczas dużych wydarzeń sportowych. Inną przyczyną może być jednoczesne słyszenie wielu dźwięków, takich jak próba prowadzenia rozmowy z kimś w tle hałasu w restauracji.
Wyobraź sobie, że siedzisz w kawiarni, chcesz wypić swoje latte i poczytać książkę, ale gra głośna muzyka. Para przy sąsiednim stoliku głośno się kłóci, dziecko płacze, ekspres do kawy szumi, a ktoś ciągle odbiera telefony. W takiej sytuacji trudno skupić się na jednej rzeczy, co może prowadzić do uczucia frustracji i niepokoju.
Jeśli masz podobne doświadczenia, być może cierpisz na przeciążenie sensoryczne wywołane dźwiękami.
Moje osobiste doznania: mój mózg skanuje otoczenie bez przerwy (jeżeli jeszcze mnie nie znasz, nazywam się Martyna, jestem twórcą marki i mam ADHD). Pojedyncze dźwięki, które filtruje neurotypowa osoba, mi zaburzają skupienie a nawet rozdrażniają, szczególnie gdy jestem w czasie zmożonego stresu.
Kapiąca woda, tykający zegar, włączony domowy wiatrak, który chłodzi latem, liżący się kot, włączony telewizor u sąsiadki z góry mimo, że to grube mury w kamienicy… sprawiają, że mogę się wkurzyć i nie zasnąć. Dlatego całe szczęście te wszystkie wymienione rzeczy nie istnieją w mojej przestrzeni, poza sąsiadką z góry.
Gdy jestem w hotelu i marzę o relaksie to gdy usłyszę najmniejszy dźwięk pokojowej wentylacji, który mi nawet nie przeszkadza w dzień, to wiem, że gdy zrobi się w nocy naprawdę cicho.. będzie przenoszenie do innego pokoju a nawet hotelu.
Gdy jadę Uberem i kierowca stuka, cmoka, czy strzela namiętnie palcami, proszę, aby przestał. Nawet muzyka z radia nie jest mi w stanie tych dźwięków wyciszyć. Czasem wysiadam.
Są też tego dobre strony. Lubię muzykę techno, dzięki temu, że słyszę więcej, głębokie i złożone dźwięki chłonę w całości, delektując się najmniej słyszalnym dźwiękiem. W dodatku, gdybym przeniosła się w czasy paleolitu, czyli czasy kamienia łupanego to w społeczności, byłabym w teamie łowców. Umiejętność skanowania otoczenia, dałaby mi szanse nie tylko do przetrwania, ochrony przed zagrożeniem, ale również umiejętności tropienia zwierząt.
Zmysł dotyku
Dla niektórych ludzi dotyk może wywoływać uczucie przytłoczenia i niekomfortu, nawet bardziej niż hałas czy jaskrawe światło. Subtelne czynniki, takie jak faktura materiałów, mogą wywoływać drżenie lub uczucie nieprzyjemnego swędzenia, a sama obecność innych ludzi w pobliżu może wywoływać niepokój.
W tłocznych miejscach, takich jak zatłoczone autobusy, niejednokrotnie zdarza się, że ludzie przypadkowo się dotykają. W takich sytuacjach, osoby z nadwrażliwością sensoryczną mogą odczuwać dyskomfort lub lęk z powodu intensywności doznań dotykowych.
Moje osobiste doznania: Szafa kobiety, ma jej wszystkie oblicza, w zależności od tego jak się dzisiaj czuje, tak się ubierze. Nie inaczej. Moja szafa zawiera gładkie, bez metek, względnie luźne opcje. Są też moje farmazony, które czasem ubieram, jak sukienka z fiszbinami i gorsetem, ale mając ją na sobie, czuję jak towarzyszy mi przy każdej rozmowie, każdym ruchu aż w końcu nie wytrzymuje i wskakuje w luźny t-shit bez stanika. By poczuć ulgę. Dlatego wiem, że gdy wychodzę gdzieś na miasto zakładam sprawdzone opcje, by struktura czy tkanina nie przejęły mi całego wypadu 🙂
Zmysł wzroku
Dla niektórych osób światło może stać się prawdziwym wyzwaniem sensorycznym. Jasne i intensywne źródła światła, takie jak reflektory samochodowe czy migające światła w teatrze, mogą wywoływać u nich uczucie niepokoju i bólu głowy. Nawet ostre oświetlenie paskowe w biurze lub bibliotece uniwersyteckiej może stanowić problem.
Wyobraź sobie, że wykonujesz pracę w pomieszczeniu z jasnymi, mieniącymi się światłami, które migoczą nad twoją głową. Nie jesteś w stanie się skupić, a ból głowy i uczucie niespokoju cię ogarniają. Czuć, że nie jesteś w stanie zapanować nad swoimi emocjami. To właśnie światło może wywoływać u ciebie przeciążenie sensoryczne.
Zmysł węchu
Silne zapachy mogą mieć ogromny wpływ na nasze zmysły i dla niektórych osób z problemami sensorycznymi, mogą one wywoływać przeciążenie. Mogą to być zapachy perfum, środków czystości, a nawet pewnych produktów spożywczych, co może prowadzić do unikania miejsc, w których można się z nimi spotkać, takich jak kuchnie, łazienki lub określone restauracje.
Może się zdarzyć, że unikasz wejścia do łazienki po użyciu wybielacza, ponieważ zapach jest dla Ciebie nie do zniesienia. Albo wiesz, że tankowanie samochodu jest koniecznością, ale zapach jest tak silny, że powoduje u Ciebie nieprzyjemne uczucia. Jeśli któreś z tych scenariuszy jest Ci znane, to prawdopodobnie masz trudności sensoryczne, które wywołują reakcję na zapachy.
Moje osobiste doznania: Płyn do prania bez zapachu, kostki do zmywarki bez zapachu, nie używam perfum mimo, że niektóre zapachy uwielbiam. Odświeżacze powietrza to koszmar, zawieszki do toalety to horror nie mówiąc już o zapachu do samochodu. Są też takie sytuacje, że gdy przebywam w jakimś miejscu i czuje, że zapach zaczyna mnie przytłaczać i pytam znajomej czy to czuje… to okazuje się, że nie. 🙂
Zmysł smaku
Określone produkty spożywcze, zazwyczaj te o bardzo intensywnym smaku, mogą wywoływać u niektórych osób przeciążenie sensoryczne. Ponadto, niektórzy ludzie są szczególnie wrażliwi na jedzenie o wysokiej lub niskiej temperaturze.
Jeśli Twoje dziecko ma trudności z jedzeniem niektórych potraw, może to być oznaką przeciążenia sensorycznego związanego ze smakiem. Nie jest to tylko kwestia wybredności – dziecko może mieć trudności z jedzeniem ze względu na odczuwany smak. Może wybierać jedzenie o łagodnym smaku lub odmawiać jedzenia, jeśli wydaje mu się zbyt intensywne.
Przeciążenie wielozmysłowe
Oczywiście może się okazać, że więcej niż jeden zmysł wyzwala przeciążenie sensoryczne – a jeśli doświadczasz wielu wyzwalaczy jednocześnie, może to być niesamowicie przytłaczające.
Załóżmy, że jesteś w knajpie po pracy.Wszystkie stoliki zajęte. Z głośników leci muzyka, a ludzie rozmawiają ze sobą. Niektórzy nawet śpiewają do muzyki. Możesz mieć trudności ze słyszeniem, więc zaczynasz odczuwać lekki niepokój przed rozmową z nowymi osobami.
Potem nadszedł czas na jedzenie i chociaż jesteś naprawdę głodna zapach jedzenia w całej knajpie jest dla ciebie przytłaczający.
Potem zaczyna się ściemniać na zewnątrz, więc zapalają się światła w środku i nagle wydaje ci się, że to wszystko jest dla ciebie za trudne. Musisz opuścić to miejsce – teraz.
Tutaj jest to kombinacja różnych czynników, która doprowadziła do przeciążenia sensorycznego. Wpłynęło to na interakcje społeczne, samopoczucie i zdenerwowanie.

Gdy jesteś narażony na nadmiar bodźców lub przeciążenie sensoryczne, może to prowadzić do wystąpienia wielu różnych objawów. Można je podzielić na dwa rodzaje: fizyczne i emocjonalne.
Objawy emocjonalne:
- lęk
- niepokój
- rozdrażnienie
- frustrację
- zmęczenie
- trudności w koncentracji
- zmniejszenie tolerancji na stres
- zwiększoną wrażliwość na bodźce emocjonalne
- chęć ucieczki z sytuacji, która wywołuje przeciążenie sensoryczne.
Warto zaznaczyć, że nie każda osoba doświadcza tych objawów w przypadku przeciążenia sensorycznego, a objawy mogą się różnić w zależności od intensywności i rodzaju wyzwalacza.
Reakcje fizyczne
- Ból, lub zawroty głowy
- Problemy z równowagą
- Uczucie zmęczenia
- Trudności z koncentracją
- Nadmierna senność lub trudności ze snem
- Zwiększone napięcie mięśniowe
- Drżenie rąk
- Zmiany w apetycie lub wagi
- Wrażliwość na światło
- Nadwrażliwość na dźwięki, zapachy lub dotyk
- Uczucie duszenia się lub skurczów w klatce piersiowej
- Przyspieszone bicie serca lub kołatanie serca
- Skoki ciśnienia krwi.

Jak rozpoznać, czy masz przeciążenie sensoryczne?
Mimo że przeciążenie sensoryczne nie jest formalnie zdiagnozowanym zaburzeniem, warto zwrócić uwagę na objawy i rozmawiać o nich z lekarzem. Lekarze często są w stanie rozpoznać przeciążenie sensoryczne, zwłaszcza jeśli występuje ono wraz z innymi zaburzeniami, takimi jak ADHD czy autyzm.
Jeśli podejrzewasz u siebie przeciążenie sensoryczne, warto prowadzić dziennik, w którym zapiszesz, kiedy i jakie sytuacje wywołują u Ciebie objawy. Będzie to przydatne podczas wizyty u lekarza, który prawdopodobnie zapyta Cię o to, co dokładnie Cię niepokoi i jakie objawy odczuwasz.
Tworzenie lasu w słoiku to niezwykle relaksujące i terapeutyczne zajęcie, szczególnie dla osób zmagających się z przeciążeniem sensorycznym.
Proces ten wymaga skupienia na detalach, co pozwala oderwać myśli od intensywnych bodźców zewnętrznych i przenieść uwagę na harmonijnie budowany, zamknięty ekosystem. Tworzenie własnego miniaturowego lasu w słoiku działa jak medytacja, pomagając złagodzić stres oraz odzyskać wewnętrzną równowagę.
W Nature Concept rozumiemy, jak ważne jest znalezienie momentu wyciszenia i odłączenia od nadmiaru bodźców. Nasze warsztaty, zarówno stacjonarne, jak i w formie wideo, oferują unikalne doświadczenie, które pozwala nie tylko stworzyć piękny ekosystem, ale także odkryć, jak kontakt z naturą w mikroskali może przyczynić się do redukcji stresu i poprawy samopoczucia. Ta praktyka jest idealna dla osób, które szukają sposobu na regenerację psychiczną, zwłaszcza w czasach pełnych intensywnych doznań sensorycznych.
Zastrzeżenie: Informacje zawarte w tym artykule mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. W przypadku problemów zdrowotnych lub podejrzenia występowania przeciążenia sensorycznego, zalecamy skonsultowanie się z lekarzem lub innym specjalistą.